fot. Pexels
Już wkrótce język polski przejdzie jedną z największych aktualizacji w ostatnich latach. Rada Języka Polskiego ogłosiła zestaw nowych zasad ortograficznych, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku. Zmiany mają przede wszystkim uprościć pisownię i ułatwić jej stosowanie wszystkim użytkownikom języka. Choć niektóre nowe reguły mogą początkowo budzić wątpliwości, językoznawcy podkreślają, że w dłuższej perspektywie mają uporządkować niejasności i sprawić, że pisanie stanie się bardziej intuicyjne. Jakie dokładnie zmiany nas czekają i dlaczego zostały wprowadzone?
Młodzieżowe Słowo Roku 2025: finaliści wybrani >>
Nowe zasady ortografii
Łącznie w polskiej ortografii wprowadzonych zostanie 11 nowych zasad, które od 1 stycznia 2026 roku mają ujednolicić pisownię i uprościć jej stosowanie. Zasady te zostały ustalone już w maju 2024 roku przez Radę Języka Polskiego. Oto najważniejsze zmiany:
- Wielka litera w nazwach mieszkańców – nazwy mieszkańców miast, dzielnic, osiedli i wsi będą pisane wielką literą, np. Warszawianin, Nowohucianin, Mokotowianin. Dopuszczalne będzie również stosowanie małej lub wielkiej litery w przypadku nieoficjalnych nazw etnicznych, np. angol i Angol.
- Pisownia nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych – dużą literą będą zapisywane zarówno nazwy ogólne, jak i pojedyncze produkty.
- Przymiotniki od nazw osobowych – przymiotniki utworzone od nazw osobowych zakończone na „-owski” będą zapisywane małą literą, np. dramat szekspirowski czy konkurs chopinowski. Natomiast w przypadku przymiotników powstałych od imion i nazwisk dopuszczalne są oba warianty zapisu – zarówno mała, jak i wielka litera.
- Nazwy miejsc i obiektów przestrzeni publicznej, nazwy lokali usługowych i gastronomicznych oraz nazwy orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych– wyrazy takie jak „aleja”, „plac” czy „pałac” będą zapisywane wielką literą, np. Park Kościuszki, Aleja Róż, Most Poniatowskiego, podczas gdy „ulica” pozostanie pisana małą literą. Podobnie wszystkie człony nazw obiektów przestrzeni publicznej, takich jak brama, bulwar, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik czy cmentarz, będą pisane wielką literą. Również nazwy lokali usługowych i gastronomicznych oraz nazwy orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych będą zapisywane wielką literą we wszystkich członach wielowyrazowych nazw, z wyjątkiem przyimków i spójników, np. Hotel pod Różą, Teatr Wielki, Nagroda Nobla.
- Zmiany w pisowni prefiksów - Uzupełniono regułę ogólną: w języku polskim przedrostki, zarówno rodzime, jak i obce, pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli jednak wyraz zaczyna się wielką literą, po przedrostku stosuje się łącznik, np. super-Europejczyk. Dopuszczono także rozdzielną pisownię cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege-, mini-, maksi-, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.: miniwieża lub mini wieża.
- Cząstka „pół-” – wprowadzono łączną pisownię członu „pół-” w wyrażeniach takich jak: półzabawa, półnauka, półżartem, półserio. W przypadku odniesienia do osoby dopuszczalna jest pisownia z łącznikiem, np. pół-Polka, pół-Francuzka.
- Pary wyrazów równorzędnych – dla słów podobnie lub identycznie brzmiących, które występują razem, dopuszczalne będą trzy warianty zapisu: z łącznikiem (tuż-tuż, trzask-prask) z przecinkiem (tuż, tuż; trzask, prask) oraz rozdzielnie (tuż tuż, trzask prask)
- Nazwy własne w przyrodzie i przestrzeni geograficznej – wszystkie człony nazw komet pisane będą wielką literą. Dopuszczalna będzie także wariantywna pisownia wielką lub małą literą w nazwach takich jak cieśnina, góra, jezioro, kanał czy wyspa, jeśli poprzedzają nazwę geograficzną.
- Rozdzielna pisownia cząstek warunkowych – cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście będą zapisywane rozdzielnie w połączeniu ze spójnikami.
- Cząstki „niby-” i „quasi-” – wprowadzono łączną pisownię z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibygotyk, quasiopiekun, quasinauka. Przy wyrazach wielką literą stosuje się zapis z łącznikiem, np. niby-Polak, quasi-Anglia.
- Łączna pisownia „nie-” z przymiotnikami i przysłówkami – cząstka „nie-” będzie pisana łącznie także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, niebanalny, nienajmilszy, nieprędzej, nienajlepiej.
Uczniowie mają czas na adaptację do nowych zasad
Choć zmiany mogą wydawać się na początku skomplikowane, uczniowie i nauczyciele nie muszą się spieszyć z ich wprowadzaniem. Centralna Komisja Egzaminacyjna ogłosiła, że zarówno stare, jak i nowe zasady będą obowiązywać równolegle do 2030 roku, co pozwoli na stopniowe przyswojenie aktualizacji. Dzięki temu uczniowie będą mogli bez presji czasu przyzwyczaić się do zmian, a nauczyciele otrzymają możliwość spokojnego wprowadzenia nowych wytycznych do codziennej nauki i materiałów dydaktycznych.
